Zapraszamy na najpierwmieszkanie.org.pl. To portal poświęcony wartościom, systemom i programom Najpierw Mieszkanie. Portal Najpierw Mieszkanie jest prowadzony przez Fundację Najpierw Mieszkanie Polska przez osoby, które stworzyły i prowadziły stronę czynajpierwmieszkanie.pl., która niniejszym staje się stroną archiwalną. Dziękujemy, że byliście z nami tutaj i czekamy na Was w nowym miejscu!
Prawo do mieszkania czy raczej “mieszkanie jako prawo” jest jedną z siedmiu zasad, o które opierają się programy “Najpierw mieszkanie”. W jej świetle mieszkanie nie może być używane jako przynęta mająca skłonić klienta do rozpoczęcia leczenia ani też jako środek zmuszający np. do abstynencji czy odnowienia kontaktów z rodziną…
… lecz jest zapewniane jako coś, do czego klient ma prawo bez względu na to, jak przebiega jego proces terapeutyczny czy też proces wychodzenia z bezdomności – używając języka stosowanego w Polsce. Program, którego regulamin przewiduje konieczność usunięcia z mieszkania osoby, która np. “zapije” nie traktuje mieszkania jako prawa, tylko jako instrument w terapii, w której czynnikiem motywującym dla mieszkańca ma być możliwość (groźba?) utraty mieszkania w wypadku braku postępu w leczeniu.
“W programach NMP mieszkanie nie jest traktowane jako przynęta mająca skłonić klienta do rozpoczęcia leczenia ani jako środek zmuszający do abstynencji. Jest oferowane jako to, do czego klient ma prawo. (…) mimo wszystkich badań, lat funkcjonowania, utrzymywania mieszkań przez tak wielu ludzi, nikt nie jest w stanie przewidzieć, który lokator odniesie sukces, a który porażkę. Dlatego w programie NMP każda osoba bezdomna z zaburzeniami psychicznymi lub zaburzeniami związanymi z substancjami uzyska wsparcie i szansę na sukces w utrzymaniu się w prywatnym mieszkaniu. Nie praktykujemy odsiewania (poza upewnieniem się, że wszyscy najbardziej narażeni zostali znalezieni i przyjęci) i nie zakładamy z góry, komu się uda (przyp. tłum. – kto „rokuje”). Z tego właśnie powodu program NMP jest znany jako program, który każdego, bez względu na zaburzenie i uzależnienie, przeprowadzi do własnego mieszkania.” (Najpierw mieszkanie – materiały źródłowe, str. 17)
Zasada ta jest spójna z przekonaniem, że mieszkanie jest jednym z praw człowieka, choć brak uznania prawa do mieszkania jako powszechnie obowiązującego nie stoi w sprzeczności z realizacją programu, w którym mieszkanie jest traktowane jako prawo, tak jak opisuje to twórca programu dr Sam Tsemberis powyżej. Zasada ta ma fundamentalne znaczenie dla założeń i prowadzenia terapii czy też programu wychodzenia z bezdomności podczas gdy akceptacja “prawa do mieszkania” jako podstawowego prawa człowieka odnosi się do dostępności mieszkań dla wszystkich obywateli.
W świetle obecnie obowiązujących deklaracji i konwencji praw człowieka mieszkanie jest prawem, choć nie podstawowym. Zaliczane jest ono do tzw. drugiej generacji praw o charakterze socjalnym. Podstawowe prawa człowieka – prawa pierwszej generacji – to takie, które dają możliwość rozwoju i korzystania z wszelkich innych praw i dlatego ich przestrzeganie powinno być gwarantowane i chronione przez państwo. Należą do nich min. prawo do życia, zakaz niewolnictwa, zakaz tortur, prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego, prawo do rzetelnego procesu sądowego, zakaz karania bez podstawy prawnej, prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, wolność myśli, sumienia i wyznania, wolność wyrażania opinii, wolność zgromadzeń i stowarzyszania się, prawo do skutecznego środka odwoławczego, zakaz dyskryminacji i inne (Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności).
Prawa drugiej generacji to prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne, które zapewniają jednostce rozwój fizyczny, duchowy i bezpieczeństwo socjalne. Nakładają na państwo obowiązki ekonomiczne i socjalne wobec obywatela. Ich źródłem jest min. Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Socjalnych i Kulturalnych ONZ z 1966 r. O mieszkaniu jako prawie wspomina się także w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka ONZ, Karcie Praw Podstawowych Unii Europejskiej oraz Konstytucji RP:
Artykuł 34. Zabezpieczenie społeczne i pomoc społeczna; 3. W celu zwalczania wykluczenia społecznego i ubóstwa, Unia uznaje i szanuje prawo do pomocy społecznej i mieszkaniowej dla zapewnienia, zgodnie z zasadami ustanowionymi w prawie Unii oraz ustawodawstwach i praktykach krajowych, godnej egzystencji wszystkim osobom pozbawionym wystarczających środków
Art. 75. Władze publiczne prowadzą politykę sprzyjającą zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, w szczególności przeciwdziałają bezdomności, wspierają rozwój budownictwa socjalnego oraz popierają działania obywateli zmierzające do uzyskania własnego mieszkania.
Twórca programu “Najpierw mieszkanie” opisując zasadę “mieszkanie jako prawo” przywołuje właśnie artykuł 25 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka ONZ. Polska nie przyjęła wszystkich wyżej wymienionych konwencji, min. Karty Praw Podstawowych UE i w świetle naszego prawodawstwa mieszkanie nie jest prawem, którego realizacji może dochodzić każdy obywatel, tak jak np. we Francji (executive right to housing). Państwo jest jednak zobowiązane do zaspakajania potrzeb mieszkaniowych obywateli, a takie niewątpliwie posiadają osoby znajdujące się w sytuacji bezdomności.
Przyporządkowanie praw do katalogu praw pierwszej i drugiej generacji podlega zmianom w miarę rozwoju społeczeństw i ich ekonomicznego statusu. Prawa uznawane za socjalne mogą zostać z czasem zaliczone do praw podstawowych.
Opracowanie powstało na podstawie kursu internetowo-stacjonarnego “Na straży” – poziom centralny” prowadzonego przez Sieć Obywatelską Watch Dog we współpracy z Helsińską Fundacją Praw Człowieka i Stowarzyszeniem Homo Faber.
Projekt realizowany przez lidera Fundację Ius Medicinae oraz partnerów Kamiliańską Misję Pomocy Społecznej i Armię Zbawienia w Islandii w Programie Obywatele dla Demokracji finansowanym ze środków EOG
