Życzymy radości z “domności” – najpierw mieszkanie!

„Za bezdomność płacimy cenę. Ignorowanie bezdomności kosztuje nie tylko ludzi, którzy jej doświadczają, ale również nas. Aby przejść do porządku dziennego nad uczuciami osoby bezdomnej spotkanej na ulicy, musimy wyłączyć jakąś część siebie żeby móc wytrzymać ból, obok którego przechodzimy mimo”. Tak uważa… Sam Tsemberis twórca programu “Najpierw mieszkanie”, dzięki któremu ludzie tułający się od lat bez domu utrzymują się w mieszkaniach spędzając w nich święta i dzieląc się radością dnia codziennego – domnego. Tej radości życzymy w 2016 roku ludziom bezdomnym i domnym.

Program „Najpierw mieszkanie” jest kierowany do osób bezdomnych chronicznie, od lat korzystających z tradycyjnej pomocy z tytułu bezdomności min. jadłodajni, noclegowni, schronisk, mieszkań treningowych i mimo tego nadal pozostających bezdomnymi. W pierwszej kolejności proponuje się osobie przeniesienie się do samodzielnego mieszkania, które w miarę możliwości finansowych (osoby i programu) spełnia jej oczekiwania pod względem lokalizacji, sąsiedztwa, umeblowania itd., a dopiero potem, na bazie motywacji wynikającej z posiadania „swojego” kąta proponuje się rozpoczęcie pracy nad problemami zazwyczaj stojącymi za bezdomnością chroniczną: zaburzeniami psychicznymi, relacjami społecznymi, umiejętnościami interpersonalnymi, uzależnieniem. Kolejność udzielania pomocy jest niejako odwrócona – w tradycyjnych systemach określanych często mianem „drabinki” na samodzielne mieszkanie trzeba najpierw zasłużyć osiągając postęp w terapii np. utrzymywać abstynencję, naprawić stosunki z rodziną, utrzymywać pracę. W przypadku osób bezdomnych chronicznie „zasługiwanie” trwa bardzo długo, a postęp niezbędny do uzyskania nagrody w postaci mieszkania nigdy nie nadchodzi – o czym świadczy fakt dalszego przebywania na ulicy.

W odróżnieniu od tradycyjnego, powszechnego również w Polsce systemu drabinkowego, program Sama Tsemberisa okazał się bardzo skuteczny w kładzeniu kresu bezdomności chronicznej dzięki czemu zyskał międzynarodowe uznanie. Upowszechnił się w Stanach Zjednoczonych oraz został powtórzony w różnych wersjach w innych krajach min. w Portugalii, Francji, Irlandii, Szwecji, Holandii, Kanadzie, Wielkiej Brytanii i na Węgrzech. W Finlandii i Danii jego idea stała się podstawą nie tylko dla pojedynczych programów, ale całościowych krajowych strategii wobec bezdomności.

Poza skutecznością w osiąganiu zamierzonego celu, program okazał się też efektywny kosztowo, to znaczy tańszy niż jego brak. Badania sytuacji osób chronicznie bezdomnych wykazały, że koszty generowane poprzez ich obecność w przestrzeni publicznej wraz z korzystaniem z usług z tytułu bezdomności m.in. jadłodajni, streetworkerów, poradni zdrowia dla bezdomnych, noclegowni, schronisk i mieszkań wspieranych przekraczają koszty programu „Najpierw mieszkanie”. W pierwszym przypadku ludzie raczej korzystają z pomocy szpitalnych oddziałów ratunkowych niż lekarza pierwszego kontaktu, izby wytrzeźwień i oddziałów detoksykacyjnych zamiast terapii uzależnień i spotkań AA, policyjnych izb zatrzymań, aresztów śledczych i zakładów karnych min. z tytułu zadłużenia alimentacyjnego zamiast pomocy mediatora pomagającego rozłożyć zadłużenie na raty itd. Badania w USA i Europie wykazały, że interwencje różnych instytucji kierowane do osób chronicznie bezdomnych przebywających w przestrzeni publicznej są znacznie droższe niż te, które instytucje muszą podejmować gdy osoba bezdomna chronicznie staje się klientem programu „Najpierw mieszkanie”. Choć prowadzenie programu nie jest tanie, okazuje się tańsze niż jego brak.

W Polsce program nadal jest tylko ciekawostką, choć z pewnością w polskich miastach są ludzie, dla których „Najpierw mieszkanie” jest jedyną szansą.

„Najpierw mieszkanie – materiały źródłowe” – przeczytaj książkę o programie NM!