Zapraszamy na najpierwmieszkanie.org.pl. To portal poświęcony wartościom, systemom i programom Najpierw Mieszkanie. Portal Najpierw Mieszkanie jest prowadzony przez Fundację Najpierw Mieszkanie Polska przez osoby, które stworzyły i prowadziły stronę czynajpierwmieszkanie.pl., która niniejszym staje się stroną archiwalną. Dziękujemy, że byliście z nami tutaj i czekamy na Was w nowym miejscu!
Projekt “Najpierw mieszkanie – rzecznictwo oparte na dowodach” był realizowany w latach 2014-2016 przez Fundację Ius Medicinae w partnerstwie z Kamiliańską Misją Pomocy Społecznej i Armią Zbawienia w Islandii w ramach Programu Obywatele dla Demokracji finansowanego ze środków EOG.
Skąd pomysł na realizację projektu?
Człowiek w trudnej sytuacji życiowej wymaga wsparcia. Jeśli nie zapewni go rodzina, jest zdany na system pomocy, a ten nie każdemu pomaga skutecznie. W Spisie Powszechnym w 2011 rachmistrzom udało się dotrzeć do 9789 ludzi, którzy wskazali ulicę, klatkę, pustostan itd. jako miejsce stałego zamieszkania. 431 osób policzono w W-wie, gdzie działa blisko 30 placówek oferujących schronienie. W lutym 2013 w Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w ogólnopolskim badaniu zidentyfikowało 8445 ludzi w analogicznej sytuacji, jednocześnie stwierdzając dostępność miejsc w placówkach. Faktem jest zatem, że nawet podczas największych mrozów, pewna grupa ludzi w skrajnie trudnej sytuacji mieszkaniowej nie znajduje pomocy w instytucjach do tego powołanych. Powszechnie jest to traktowane jako ich wybór i wina – “wielu pije i mogłoby przestać gdyby tylko chciało”. Rzadko stan ten jest interpretowany jako niewydolność systemu np. wobec osób posiadających zaburzenia psychiczne. System jest tworzony oddolnie przez ludzi z poczuciem poświecenia i pracy ponad siły w niestabilnie finansowanych organizacjach pozarządowych. Przeciętne schronisko to zbiorowe sale, piętrowe łóżka, nisko wykształcona kadra i praca socjalna, której osią jest zobowiązanie klienta do przestrzegania regulaminu (np. abstynencji) i współpracy z kierownictwem (np. pójście na terapię) pod groźbą usunięcia. Podporządkowani dostają pomoc w sprawach urzędowych, wyżywienie i łóżko. Niedostosowani, agresywni, wieloletni alkoholicy dostają „wilczy bilet” od schronisk i lądują na działkach. Sami siebie nazywają „bezdomnymi z wyboru” usuwając się na absolutny margines. W badaniu z 2012 Kamiliańska Misja Pomocy Społecznej zidentyfikowała tylko w dwóch dzielnicach Warszawy 138 osób o takim profilu.
Idea „Najpierw mieszkanie” (NM) zakłada odwrócenie myślenia: to nie człowiek jest niedopasowany tylko system, którego braków nie można usprawiedliwiać złymi wyborami beneficjentów – trzeba się zastanowić czego potrzebują naprawdę. Jest to humanitarne i jak pokazały badania min. Housing First Europe skuteczne i tańsze niż wersja tradycyjna (70-80% klientów po 2 latach żyje samodzielnie). Na pomysł wpadł dr Sam Tsemberis, psycholog kliniczny z nowojorskiego szpitala. Mimo leczenia i usług na znacznie wyższym poziomie niż w Polsce min. stabilnych zasiłków, dodatków mieszkaniowych i powszechnie dostępnych mieszkań wspieranych, regularnie spotykał na ulicy pacjentów, których dopiero co tam skierował. Postanowił zogniskować proces pomagania wokół ich własnych pomysłów. Pytał: How can I help you? Jak mogę Ci pomóc? Zazwyczaj słyszał: potrzebuję mieszkania. Potraktował to poważnie i stworzył program Najpierw Mieszkanie oparty o dwie kardynalne zasady: uczestnicy dostają klucze i zapewnienie, że lokum jest ich, bez względu na postępy w terapii; zespół specjalistów zapewnia wsparcie w chwili, w której sami o to poproszą lub zgodzą się je przyjąć.
Idea ta w polskim kontekście brzmi kosmicznie: pracowici ludzie nie mogą sobie pozwolić na mieszkanie, zasługujący czekają w kolejkach do lokali komunalnych – dlaczego bezdomni alkoholicy łamiący regulaminy schronisk mieliby je dostać „za nic”? Trudno się nie zgodzić z taką retoryką… KMPS delikatnie promuje ideę “Najpierw mieszkanie” prowadząc badania i seminaria interesariuszy, podczas których spotyka się z jej niezrozumieniem nawet wśród ekspertów min. w niektórych publikacjach Projektu Systemowego poświęconego stworzeniu gminnych standardów wychodzenia z bezdomności. Działacze koncentrują się na wymyślaniu standardów na bazie obecnych usług, zapominając o konieczności przeprowadzenia rzetelnej analizy skuteczności i kosztów obecnego systemu. Uważa się, że za pomoc bezdomnym płacimy tyle, co za schroniska, pomijając koszty ich „obsługi” min. przez służby porządku publicznego, izby wytrzeźwień, SORy. Jest to nie tylko wbrew rachunkowi ekonomicznemu ale i europejskim rekomendacjom zawartym w Social Investment Package, zbiorze dokumentów uzupełniających “Strategię Europa 2020”. Program “Najpierw mieszkanie” jest tam przywołany jako skuteczna i efektywna kosztowo usługa rekomendowana na czas kryzysu – w Europie przeżywa swoje momentum, dlatego właśnie teraz warto się nad nim zastanowić w Polsce.
Idea Najpierw Mieszkanie jest nasycona poszanowaniem godności ludzkiej. Choć polskiemu odbiorcy może wydawać się przerysowana, to właśnie dzięki temu wyraźnie egzemplifikuje istotę zmiany w nastawieniu, która musi się dokonać. Za wcześnie na wdrażanie programów – najpierw trzeba stworzyć grunt, aby w przyszłości wyrastały na nim programy trwałe (wdrażane w ramach systemu przez przekonanych decydentów a nie ad hoc w oparciu o czasowe środki np. unijne) i dostępne wszędzie, gdzie są ludzie, dla których “Najpierw mieszkanie” to jedyne rozwiązanie.
Projekt realizowany przez lidera Fundację Ius Medicinae oraz partnerów Kamiliańską Misję Pomocy Społecznej i Armię Zbawienia w Islandii w Programie Obywatele dla Demokracji finansowanym ze środków EOG
