Zapraszamy na najpierwmieszkanie.org.pl. To portal poświęcony wartościom, systemom i programom Najpierw Mieszkanie. Portal Najpierw Mieszkanie jest prowadzony przez Fundację Najpierw Mieszkanie Polska przez osoby, które stworzyły i prowadziły stronę czynajpierwmieszkanie.pl., która niniejszym staje się stroną archiwalną. Dziękujemy, że byliście z nami tutaj i czekamy na Was w nowym miejscu!
Publikacja przedstawia istotę programu “Najpierw mieszkanie” oraz konkretne wskazówki dla wdrażania. To tłumaczenie poradnika twórcy programu Sama Tsemberisa napisanego z myślą o organizacjach i instytucjach zainteresowanych prowadzeniem programu w swoich środowiskach lokalnych uzupełnione o wersje programu wypracowane w miarę jego upowszechniania w Europie, min. w Finlandii.
Program „Najpierw mieszkanie” (ang. Housing First) został stworzony przez dr Sama Tsemberisa z nowojorskiej organizacji Pathways to Housing Inc. w latach dziewięćdziesiątych dwudziestego wieku. Jest adresowany do osób bezdomnych chronicznie, czyli takich, które od lat korzystają z tradycyjnej pomocy z tytułu bezdomności min. jadłodajni, noclegowni, schronisk, mieszkań treningowych i mimo tego nadal pozostają bezdomne. W programie w pierwszej kolejności proponuje się osobie przeniesienie się do samodzielnego mieszkania, które w miarę możliwości finansowych (osoby i programu) spełnia jej oczekiwania pod względem lokalizacji, sąsiedztwa, umeblowania itd., a dopiero potem, na bazie entuzjazmu wynikającego z posiadania „swojego” mieszkania, proponuje się rozpoczęcie pracy nad problemami zazwyczaj stojącymi za bezdomnością chroniczną: zaburzeniami psychicznymi, relacjami społecznymi, umiejętnościami interpersonalnymi, uzależnieniem. Kolejność udzielania pomocy jest niejako odwrócona – w tradycyjnych systemach określanych często mianem „drabinki” na samodzielne mieszkanie trzeba najpierw zasłużyć osiągając postęp w terapii np. utrzymywać abstynencję, naprawić stosunki z rodziną, utrzymywać pracę. W przypadku osób bezdomnych chronicznie „zasługiwanie” trwa bardzo długo, a postęp niezbędny do uzyskania nagrody w postaci mieszkania nigdy nie nadchodzi.
W odróżnieniu od tradycyjnego, powszechnego również w Polsce systemu drabinkowego, program Sama Tsemberisa okazał się bardzo skuteczny w kładzeniu kresu bezdomności chronicznej i zyskał międzynarodowe uznanie. Upowszechnił się w Stanach Zjednoczonych oraz został powtórzony w różnych wersjach w innych krajach min. w Portugalii, Francji, Irlandii, Szwecji, Holandii, Kanadzie, Wielkiej Brytanii i na Węgrzech. W Finlandii i Danii jego idea stała się podstawą nie tylko dla pojedynczych programów, ale całościowych krajowych strategii wobec bezdomności.
Poza skutecznością w osiąganiu zamierzonego celu, program okazał się też efektywny kosztowo, to znaczy tańszy niż jego brak. Badania sytuacji osób chronicznie bezdomnych wykazały, że koszty generowane poprzez ich obecność w przestrzeni publicznej wraz z korzystaniem z usług z tytułu bezdomności m.in. jadłodajni, streetworkerów, poradni zdrowia dla bezdomnych, noclegowni, schronisk i mieszkań wspieranych przekraczają koszty programu „Najpierw mieszkanie”. W pierwszym przypadku ludzie raczej korzystają z pomocy szpitalnych oddziałów ratunkowych niż lekarza pierwszego kontaktu, izby wytrzeźwień i oddziałów detoksykacyjnych zamiast terapii uzależnień i spotkań AA, policyjnych izb zatrzymań, aresztów śledczych i zakładów karnych min. z tytułu zadłużenia alimentacyjnego zamiast pomocy mediatora pomagającego rozłożyć zadłużenie na raty itd. Badania w USA i Europie wykazały, że interwencje różnych instytucji kierowane do osób chronicznie bezdomnych przebywających w przestrzeni publicznej są znacznie droższe niż te, które instytucje muszą podejmować gdy osoba bezdomna chronicznie staje się klientem programu „Najpierw mieszkanie”. Choć prowadzenie programu nie jest tanie, okazuje się tańsze niż jego brak.
Obecnie program „Najpierw mieszkanie” jest rekomendowany przez instytucje europejskie min. Komisję Europejską w Pakiecie Inwestycji Społecznych, Parlament Europejski w dwóch rezolucjach dotyczących strategii wobec bezdomności oraz FEANTSA na podstawie badań Europejskiego Obserwatorium Bezdomności.
W Polsce o programie słyszało wielu interesariuszy dzięki pośrednictwu europejskich sieci wymiany doświadczeń. Miały miejsce dwa wdrożenia w ramach pilotaży Projektu systemowego „Standardy w Pomocy”, Zadanie 4. Gminny Standard Wychodzenia z Bezdomności. Zapowiadane są nowe projekty testujące i badawcze. Program jednak jest raczej ciekawostką niż ogólną praktyką, choć z pewnością w polskich miastach są ludzie, dla których „Najpierw mieszkanie” jest jedyną szansą.
Mamy nadzieję, że niniejsza publikacja to zmieni, wyposażając Państwa w wiedzę o istocie programu pochodzącą z samego źródła – od jego twórcy oraz badaczy analizujących jego funkcjonowanie na świecie.
WSTĘP, LISTA SKRÓTÓW, SŁOWNICZEK Julia Wygnańska
PROGRAM „NAJPIERW MIESZKANIE” PATHWAYS TO HOUSING (NMP) Sam Tsemberis
PROGRAM „NAJPIERW MIESZKANIE” WE WSPÓLNYM BUDYNKU (NMW) Nicholas Pleace
PROGRAMY OPARTE O MIESZKANIA (POM) Nicholas Pleace
Fragment misji Pathways to Housing, Inc. organizacji założonej i prowadzonej przez dr Sama Tsemberisa, twórcę programu “Najpierw mieszkanie”.
Pathways to Housing, Inc. stara się zmieniać życie ludzi z zaburzeniami psychicznymi i współwystępującymi uzależnieniami poprzez zakończenie ich bezdomności i wspieranie zdrowienia. Wierzymy, że mieszkanie to prawo człowieka i dążymy do wywołania zmiany usług kierowanych do ludzi bezdomnych poprzez:
Projekt realizowany przez lidera Fundację Ius Medicinae oraz partnerów Kamiliańską Misję Pomocy Społecznej i Armię Zbawienia w Islandii w Programie Obywatele dla Demokracji finansowanym ze środków EOG
