Zapraszamy na najpierwmieszkanie.org.pl. To portal poświęcony wartościom, systemom i programom Najpierw Mieszkanie. Portal Najpierw Mieszkanie jest prowadzony przez Fundację Najpierw Mieszkanie Polska przez osoby, które stworzyły i prowadziły stronę czynajpierwmieszkanie.pl., która niniejszym staje się stroną archiwalną. Dziękujemy, że byliście z nami tutaj i czekamy na Was w nowym miejscu!
Fińskie Ministerstwo Środowiska odpowiedzialne za politykę mieszkaniową opublikowało raport z ewaluacji krajowej strategii wobec bezdomności. To jeden z nielicznych krajów, w których zmniejszyła się skala zjawiska. Wcześnie zaczęto tam wdrażać programy “Najpierw mieszkanie” traktując je jako poparte dowodami, skuteczne i efektywne kosztowo w rozwiązywaniu problemu długoterminowej bezdomności.
Aby uzyskać wiarygodną i obiektywną ewaluację przyjętych rozwiązań Ministerstwo zleciło przeprowadzenie niezależnej ewaluacji międzynarodowemu zespołowi złożonego z ekspertów z Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych, Finlandii i Szwecji. Nicholas Pleace (WB), Dennis P. Culhane (USA), Riitta Granfelt (FI) i Marcus Knutagård (SE) zastosowali kombinację metod badawczych obejmujących wizyty, wywiady, grupy fokusowe, analizę dokumentów i międzynarodową analizę porównawczą. Raport pomaga w zrozumieniu natury i kontekstu sukcesu ale i wyzwań w ograniczaniu bezdomności.
Ewaluacja dotyczyła dwóch programów redukcji chronicznej bezdomności realizowanych w formule krajowej strategii w latach 2008-2011 (Paavo1) oraz 2012-2015 (Paavo2). Oba programy wprowadzały ideę „Najpierw mieszkanie” nie tylko w formie wyspecjalizowanej usługi/programu ale również jako zasadę porządkującą cały system wsparcia z tytułu bezdomności, dlatego oprócz samych programów ewaluacja objęła zagadnienia ważne z punktu widzenia upowszechnienia „Najpierw mieszkanie” w społeczeństwie fińskim. Badacze odnieśli się do badań bezdomności prowadzonych w Wielkiej Brytanii, Szwecji i Stanach Zjednoczonych koncentrując się na praktykach, których przeniesienie do Finlandii wydaje się warte rozważenia.
Bezdomność chroniczna to najbardziej wyniszczająca forma bezdomności dla ludzi, którzy jej doświadczają i najkosztowniejsza dla społeczeństwa. Nigdzie poza Finlandią nie udało się jej ograniczyć na tę samą skalę – krajową. Są przykłady pojedynczych programów np. z Londynu (No Second Night Out) ale skala jest nieporównywalna.
Finlandia przemodelowała cały system pomocy z opartego o podejście drabinkowe na zorientowany na mieszkania. W innych krajach np. USA, Wielkiej Brytanii są przykłady programów „Najpierw mieszkanie” ale są one zanurzone we wciąż dominującym systemie drabinkowym. Fińska strategia to najlepszy na świecie przykład całościowej i skoordynowanej krajowej strategii wobec bezdomności.
Wdrożono specjalistyczne usługi w instytucjach generujących duże liczby osób bezdomnych: penitencjarnych, zdrowia psychicznego; i dla osób z grup ryzyka min. młodych. Rozwinięto usługi doradztwa mieszkaniowego i zapobiegającego eksmisjom blokujące wystąpienie bezdomności.
Mocną stroną strategii jest wola stałego stawiania pytań o potrzebne zmiany, śledzenie efektywności itd. Jest to bardzo widoczne: krytyczna samorefleksja została potraktowana jako bardzo skuteczny sposób odpowiadania na problem bezdomności. Bezdomność nie jest statyczna, np. 20 lat temu większość grupy stanowili samotni mężczyźni w średnim wieku z problemem alkoholowym. Teraz więcej jest kobiet, ludzi bez papierów, migrantów którym nie udało się znaleźć pracy, ludzi młodych. Dlatego cały czas trzeba myśleć o tym co się robi i konfrontować to z rzeczywistością.
Brakuje tanich mieszkań, w szczególności w Helsinkach. Jak decydować kto dostaje mieszkanie jak chętne są trzy rodziny? Duże skupiska ludzi bezdomnych znajdują się w dużych miastach, w których ceny mieszkań są okropnie wysokie – dostępne dla bogatych. Klasa średnia opuszcza miasta i jest to problem strukturalny.
Rozwijanie mieszkalnictwa socjalnego, które długo było postrzegane jako rozwiązanie problemu, może prowadzić do porażki, ponieważ zaburza rynek mieszkaniowy, doprowadza do przestrzennej koncentracji biedy i jest bardzo kosztowne.
Brakuje szybkich rozwiązań, a sprawa jest kluczowa dla przyszłych strategii wobec bezdomności.
Stygmat bezdomności ciągnie się za ludźmi podejmującymi edukację, pracę i samodzielne życie. Trzeba wspierać integrację w głównych obszarach: zdrowie i dobre samopoczucie, wsparcie socjalne, integracja ekonomiczna (odpowiedni dochód).
Nie ma prostej zależności między rozproszonymi/zbiorowymi mieszkaniami a poziomem integracji społecznej. Mieszkania rozproszone mogą prowadzić do integracji, ale jak pokazują doświadczenia brytyjskie mogą być też izolujące – zdrowe społeczeństwo czasem okazuje się toksyczne dla ludzi wykluczonych bez kapitału społecznego. Dlatego rozproszone mieszkania muszą być we właściwym sąsiedztwie. Nie jest też oczywiste, że ludzie w zbiorowym budynku są wyłączeni społecznie, można tam też zarządzać relacjami ze społeczeństwem, ponadto mieszkańcy wspierają siebie nawzajem.
Potrzebne są specjalistyczne usługi wspierające integrację takie jak np. Skylight Program organizacji Crisis UK.
Dylemat dotyczący migrantów: czy wspierać pobyt na miejscu czy tzw. reconnections czyli powrót do kraju pochodzenia? Nie ma prostej odpowiedzi, czasem „reconnections” jest używane jako przykrywka dla zwykłej bezmyślnej repatriacji.
Kobiety – trzeba sprawdzić, czy w Finlandii systemowi pomocy nie umykają bezdomne kobiety. Międzynarodowe badania np. sieci Women’s Homelessness in Europe Network WHEN pokazują, że kobiety inaczej zachowują się w obliczu bezdomności polegając w większym stopniu niż mężczyźni na krewnych, znajomych i przyjaciołach.
Szczególnie w rejonie Helsinek; Partnerstwa między Y-Foundation, samorządem lokalnym i prywatnymi właścicielami mieszkań; Modele pośrednictwa np. agencje najmu społecznego.
Identyfikacja grup/osób zagrożonych, czynników ryzyka, min. zaburzeń psychicznych, zadłużenia oraz wprowadzenie programów wsparcia nisko-intensywnego.
—
Komisja Europejska w ramach Strategii Europa 2020 i celu dotyczącego ograniczania ubóstwa poprosiła kraje członkowskie o tworzenie zintegrowanych strategii wobec bezdomności, co coraz więcej krajów czyni. Ewaluacja Fińskiej strategii jest tu szczególnie pomocna, ponieważ dostarcza informacji o tym, co nie działa, co działa, dlaczego i w jaki sposób.
Projekt realizowany przez lidera Fundację Ius Medicinae oraz partnerów Kamiliańską Misję Pomocy Społecznej i Armię Zbawienia w Islandii w Programie Obywatele dla Demokracji finansowanym ze środków EOG
